ژئوشیمی، پتروژنز و ژئوکرونولوژی افیولیت های آق دربند

افیولیت¬های پالئوزوئیک میانی – پسین که نمایانگر بقایایی از اقیانوس پالئوتتیس می¬باشند، در دو زون اصلی ایران: آق دربند (شامل دره انجیر و فریمان) – مشهد و رشت در شمال و شمال شرق، افیولیت¬های جندق – انارک در اطراف بلوک ایران مرکزی، گسترده شده¬اند. تعیین سن u-pb روی کانی زیرکن پلاژیوگرانیت و فرودیوریت، سن¬هایی با 380.6±3.7 میلیون سال و 382.9±3.7 میلیون سال، به ترتیب را نشان دادند که این سن¬ها، تقریبا 200 میلیون سال قدیمی¬تر از سن¬های بیواستراتیگرافی و ar-ar بر روی رادیولاریت¬ها و گابروهای نزدیک فریمان، هستند. پریدوتیت¬های گوشته¬ای دونین دره انجیر شامل کروم اسپینل پایین مشابه پریدوتیت¬های نوع morb می¬باشند. کلینوپیروکسن پریدوتیت¬ها نیز مقادیر بالایی از tio2، na2o و al2o3 را دارا می¬باشند که نمایانگر آن است که این پریدوتیت¬ها، پسماند حاصل از درجه ذوب بخشی پایین هستند. گابروهای دونین دره انجیر اثرات بونینیتی و کالک آلکالن دارند. دایک¬های بازالتی که گابروهای دره انجیر را قطع می¬کنند، اثرات کالک آلکالن را به نمایش گذاشتند. گدازه¬های اولترامافیک و گدازه¬های بالشی فریمان در nb تهی شدگی دارند، در حالی¬که گدازه¬های توده ای (بازالتی) شبه oib هستند. مقدارهای ?18ozircon روی فرودیوریت دونین دره انجیر (18ozircon~4.6±%3?) بسیار کمتر از مقادیر 5.2-5.4% که برای زیرکن¬های نوع morb پذیرفته شده، می¬باشد. در حالی¬که زیرکن¬های پلاژیوگرانیتی دونین ?18ozircon پایینی دارند (%5>) که این قضیه، بازتاب تشکیل پلاژیوگرانیت¬ها از طریق ذوب هیدروترمالی پوسته دگرسان شده، خواهد بود. در مقابل، مقادیر بالا و مثبت ?hf از زیرکن پلاژیوگرانیت¬ و فرودیوریت به ترتیب با میانگین (+14.9) و (+13.8) بر مشتق شدن آن¬ها از یک مخزن گوشته تهی شده، دلالت می¬کند. سنگ¬های ماگمایی آق دربند محدوده متنوعی از 87sr/86sr اولیه را نشان می¬دهند (0.70393-0.70912) که به احتمال زیاد ناشی از تقابل آن¬ها با آب دریا می¬باشد. ?nd سنگ¬های افیولیتی آق دربند به مقادیر بالا با (nd>10.3?) و مقادیر پایین با (nd<5.4?) تقسیم می¬شوند. این سنگ¬ها همچنین به وسیله 207pb/204pb رادیوژنیک بالا با محدوده 15.39-15.83 مشخص می¬گردند. مجموعه مافیک و اولترامافیک آق دربند احتمالا یک مجموعه افیولیتی نیست، با این حال نشانگر آن است که این بخش شکاف پالئوتتیس از پوسته اقیانوسی ، بالای سوپرا سابداکشن زون، در زمان دونین تا همگرایی بر¬افزایشی در زمان پرمین به¬وجود آمده است. افیولیت¬های پالئوزوئیک ایران با افیولیت¬های قفقاز و ترکیه در غرب و افغانستان، ترکمنستان و تبت در شرق، نمایانگر سری¬های دوسنی وابسته به حوضه-های حاشیه¬ای فعال وابسته به فرورانش از زمان اواخر دونین پیشین تا پرمین پسین، هستند.